Spłonął zamek Krasna Horka na Słowacji. Ktokolwiek wrażliwy jest na piękno średniowiecznych zabytków (a wierzę, że wielu), oglądał telewizyjne relacje ze zgrozą i przerażeniem… Dach, wieża cudownego obiektu, płonęły niczym nasz Zamek Królewski po hitlerowskich bombardowaniach. A wydawać by się mogło, że w XXI wieku można już skutecznie zabezpieczać światowe dziedzictwo kulturalne przed bezmyślnym zniszczeniem.
Tymczasem słowacka policja ustaliła, że pożar wywołało dwóch cygańskich chłopców. Mali Romowie, 11-to i 12-to latek, eksperymentowali z pierwszymi w życiu papierosami… Zaprószyli ogień, od którego natychmiast zajęła się drewniana część konstrukcji budynku. Dla słowackich nacjonalistów, partii SNS Jana Sloty, jest to pretekst do kolejnego ataku na romską społeczność tego kraju. Cyganie na Słowacji tworzą liczną grupę mniejszościową, ponoć największą w Europie – a między nimi a „rdzennymi” Słowakami wciąż dochodzi do napięć etnicznych. Pod krasnohorskim wzgórzem ma dojść w niedzielę do nacjonalistycznej demonstracji. SNS będzie domagał się represji, jeśli nie całkowitego wypędzenia Cyganów ze Słowacji.
Patrzę na tę politykę z nie mniejszym przerażeniem, niż na pożar zamkowej wieży. A w sprawie Krasnej Hory należałoby zadać kilka podstawowych pytań. Przede wszystkim, kto w chwili wybuchu pożaru, wznieconego w biały dzień, odpowiadał za bezpieczeństwo historycznego obiektu? Dlaczego nikt nie zwrócił uwagi na dzieci, wałęsające się bez opieki w pobliżu zamkowego wzgórza? Do romskich rodziców można mieć jedynie słuszne pretensje o to, że nie dopilnowali swego nastoletniego potomstwa. I w związku z tym konkretne osoby, właśnie owi rodzice, powinny przed sądem odpowiadać za karygodne zaniedbanie w opiece nad nieletnimi, skutkujące poważnymi stratami społecznymi. A przed sąd muszą trafić również ci, którzy zarządzają mieniem Krasnej Hory – a zaniedbali najistotniejszą kwestię, pożarowego bezpieczeństwa bezcennego zabytku.
Nasuwa się pytanie, czy gdyby „rdzennie słowackie” dzieci podpaliły ten zamek, ktokolwiek z tamtejszych nacjonalistów podnosiłby rejwach w obronie narodowego skarbu, jakim jest zamek na Krasnej Horce? Pewnie nie. Ważne jest nabicie politycznych punktów, wykorzystanie sytuacji do zwiększenia wyborczego kapitału. Tym bardziej obrzydliwe, że wcelowane w niewinną grupę ludzi, różniącą się od „naszej” pod względem etnicznym… Tak właśnie rodzi się faszyzm.
Nigdy nie zaakceptuję świata, w którym „każdy Żyd i Cygan to złodziej” albo „każdy Murzyn to dureń”. Nie ma ludzi czarnych, białych, innowierców, kobiet czy pedałów. Świat dzieli się na ludzi mądrych i głupich – oraz dobrych i złych. Tak przynajmniej wolę na niego patrzeć.